The black shadow – Saowaree

In this edifying tale of a child’s perception of the world, the delicacy of feelings between mother and daughters is conveyed through the subtlety of the dialogue, in contrast to a scabrous theme and the alienating behaviour of the mother. MB

เงาดำ	THE BLACK SHADOW
เสาวรี	SAOWAREE
		TRANSLATOR’S KITCHEN
…จากนั้นเธอได้หลับตาลง ในดวงตาที่หลับเธอมองเห็นสายหมอกขาว เห็นแม่ เห็นวัด เห็นแมงป่อง	… After which she closed her eyes. Behind her resting eyelids, she saw a trail of white fog, she saw her mother, saw the temple, saw the scorpionfly.
“เธอควรจะกลับบ้าน” เขาผ่านเสียงเข้ามาในม่านหมอก	‘You should go back home.’ His voice came through the curtain of fog.
“ไม่” น้ำเสียงนั้นแผ่วเบา นัยน์ตาปิดสนิท	‘No,’ said with a soft tone of voice, eyes shut tight.
“เธอจะเสียหาย” เขาว่าอีก แต่ท่าทางเขาไม่ยี่หระ “เธอจะเสียหาย”	‘That’s not good for you,’ he said again, but he sounded unperturbed. ‘Not good for you.’
	=
ฟ้าแลบ ฟ้าร้อง และสายฝนที่กระหน่ำอยู่ข้างนอกทำให้เธอนึกถึงความอับชื้นในบ้านที่มีสายหมอกปกคลุมบางเบาในฤดูหนาว ฤดูหนาวที่พ่อได้ตายจากไป ศพของพ่ออยู่ในโลงไม้จำปาตั้งไว้ที่วัดซึ่งอยู่ข้างบ้าน … วัดซึ่งอยู่ข้างบ้าน เธอกัดเล็บตัวเองจนปลายเล็บฉีก เกลียดวัด ความรู้สึกเกลียดวัดรุนแรงมาก จนไม่แน่ใจว่าถ้านรกมีจริงเวลาตายไปเธอต้องไปอยู่ที่นั่นหรือเปล่า	Lightning, thunder and rain pelting repeatedly outside made her think of the stuffiness in the house which thin fog enfolded in the cold season, the season Father passed away, Father’s body in the champak wood coffin displayed at the temple next door … the temple next door. She bit her nails until their tips were torn. She hated the temple. Her feeling of hate for the temple was so strong that she wasn’t sure, if there was a hell, whether she’d have to go there or not when she died.	=== = = = = = = ‘when she died’: the slight inversion at the end of the sentence is needed to make it read smoothly.
ศพพ่อยังนอนอยู่ในโลงด้วยซ้ำขณะที่คนเริ่มพูดกันถึงเรื่องราวของแม่ เธอเป็นเด็กอายุสิบสองขวบ ยังเดินเกาะชายผ้าถุงแม่ ตอนที่เอาศพพ่อไปเผาแม่ร้องไห้สะอึกสะอื้น พี่สาวคนโตก็เช่นกัน ตัวเธอกำชายเสื้อดำของแม่ไว้แน่นขณะที่ร่างของพ่อกำลังเผาไหม้อยู่บนเชิงตะกอน	Father’s body was still in the coffin when people began to talk about Mother. She was a twelve-year-old child, still walked clinging to the stem of her mother’s wraparound. When Father’s body was taken to be cremated, Mother wept and sobbed, and so did her big sister. She clutched Mother’s black shirt tight while Father’s body was being consumed on the pyre.
ศพพ่อไหม้ไปไม่นาน ใจแม่ก็ไหม้ไปด้วยไฟโลกีย์ เปล่า … เธอไม่ได้ว่าแม่ คนอื่นๆ ต่างหากที่พูดกันเช่นนั้น เธอต้องตะโกนด่าคนอื่นๆ เหล่านั้นด้วยความโกรธ เพราะเธอรักแม่	Not long after Father’s body was burnt, Mother’s heart burnt with the fire of lust. No, she didn’t reproach Mother. It was the others that spoke like that. She had to shout cursing the others in anger be- cause she loved Mother.	The repetition of ‘burnt’ is obviously meant and must be respected.
	=
“พรุ่งนี้เช้าต้องไปส่งผักที่ตลาด” เขาพูดมาจากปลายเตียง	‘Tomorrow morning I have to take the greens to the market,’ he said from the foot of the bed.
“กี่โมง” เธอถามทั้งๆ ที่ยังหลับตา	‘At what time,’ she asked even though her eyes were still closed.
“ตีสี่”	‘Four.’
“แล้วจะกลับมากี่โมง”	‘What time will you be back?’
“คงประมาณหกโมง”	‘About six, I reckon.’
“อย่าลืมซื้อน้ำเต้าหู้กับปาท่องโก๋มาฝากด้วย”	‘Don’t forget to buy soymilk and pa- thongko* for me.’	* Deep-fried dough dollops (see below).
“น้ำเต้าหู้กับปาท่องโก๋” เขาทวนคำ	‘Soymilk and pathongkho,’ he re- peated.
	=
แม่บอกว่าเพราะอะไรแม่จึงต้องไปวัดบ่อยๆ แม่โศกเศร้า เธอรู้ แต่แม่ไม่ได้พูดเช่นนั้น แม่บอกว่าไปคุยกับหลวงพ่อ ไปคุยกับพระ แต่ป้าแก่ๆ พวกนั้นพูดว่าแม่ไปนอนกับพระ	Mother told her why she had to go to the temple often. Mother was sorrowful, she knew, but Mother didn’t speak like that. Mother told her that she went to talk to the Reverend, to talk with the monk, but those old crones said Mother went to sleep with the monk.	.
ฟ้าแลบเข้ามาในห้องอีก สว่างจ้า แล้วฟ้าก็ผ่าเปรี้ยง ไฟฟ้าดับพรึ่บ เหลือเพียงฝอยฝนกระทบหลังคา	A flash of lightning entered the room again, dazzling, and then deafening thunder. The electricity went out, leaving only the rain pummelling the roof.	ฝอยฝน gives the idea of filaments of rain as in the French expression ‘il pleut des cordes’ (it’s raining cats and dogs).
“กลัวไหม” ผู้ชายจากปลายเตียงส่งเสียงมาที่หัวเตียง เธอลืมตาขึ้นมืดสนิทยิ่งกว่าตอนที่หลับตา มองไม่เห็นอะไรเลยจริงๆ ดีเหลือเกิน เธอไม่อยากเห็นอะไรอีกแล้ว	‘Are you afraid?’ The voice of the man at the foot of the bed was directed towards the head of the bed. She open- ed her eyes. It was even darker than when her eyes were closed. She couldn’t see anything at all. Great! She didn’t want to see anything any longer.
“จุดเทียนไหม มีเทียนกับไฟแช็กอยู่ที่ลิ้นชักหัวเตียง” เขาพูด	‘How about lighting a lamp? There’s a lamp and a lighter in the drawer at the head of the bed,’ he said.
“ไม่ต้อง”	‘No need.’
	=
ก่อนฝนตกหนัก แม่ข้ามไปที่วัด พายุพัดแรง ต้นไม้ใหญ่ล้มระเนระนาด ในบ้านมีแสงตะเกียงวอมแวม อากาศเย็นชื้น เธอนั่งอยู่กับพี่สาว ต่างคนต่างก็ชะเง้อคอมองออกไปที่วัด พี่สาวบอกเธอว่าฝนตกหนัก แม่คงข้ามกลับมาไม่ได้ แต่นัยน์ตาของพี่สาวกลับเต็มไปด้วยความขุ่นเคือง	Before it pelted with rain, Mother had gone over to the temple. The windstorm made big trees fall on top of one another. In the house, a lamp light flickered. The air was dank. She sat with her big sister, each stretching their neck to look in the direction of the temple. Her sister told her it was raining so hard Mother would probably not make it back, but her eyes were full of annoyance.	อากาศเย็นชื้น: here, ‘dank air’; two paragraphs down, ‘dank weather’. It’s as important to keep the adjective as to get the nouns right.
วัดอยู่ข้างบ้าน บ้านอยู่ข้างวัด แต่เธอกลับรู้สึกว่าบ้านกับวัดเวลานี้ช่างไกลห่างกันเสียเหลือเกิน คิดถึงแม่ อยากให้แม่มาอยู่ใกล้ๆ ตอนฝนตกฟ้าร้องคำรณ เธอชะเง้อคอมองออกไปที่วัดอีกครั้งและเห็นเพียงยอดโบสถ์ตอนฟ้าแลบ	The temple was next to the house. The house was next to the temple. But she felt instead that house and temple right now were miles apart. She missed Mother, wanted Mother to be close by when it rained and the thunder rumbled. She stretched her neck towards the temple once again and could see only the top of the main pavilion when there were flashes of lightning.
	=
มันเข้ามาพร้อมๆ กับอากาศที่ชื้นเย็น เข้ามาขณะที่แม่ไม่อยู่ ไอ้ตัวชั่วร้าย … เธอเกลียดมัน มันทำให้เธอรู้สึกหวาดกลัว แมงป่องตัวสีดำ หางงอนชี้ชัน มันเข้ามากัดชีวิตเธอ	It came in along with the dank weather, came in while Mother wasn’t there, that nasty creature. She hated it. It made her feel scared. A black scorpionfly with a raised curved tail. It came in to bite her life.	=== กัดชีวิตเธอ: ‘bite her life’ is cute and obviously meant: a dividend of word for word translation.
“ตีมันให้ตาย ตีมันให้ตายไปเลย” เธอร้องไห้และสะบัดนิ้วไปมา	‘Smash it and kill it! Kill it!’ she shouted, shaking her finger heatedly.	ตีมันให้ตาย: literally, ‘beat it to death’; ไปมา, ‘back and forth’.
“มันหนีไปแล้ว” พี่สาวพูด “มาส่งมือมานี่” พี่สาวตำหัวหอมมาพอกให้ที่นิ้วมือซึ่งบวมและปวดมากขึ้นเรื่อยๆ	‘It’s gone,’ her sister said. ‘Show me your hand.’ Her sister sliced an onion and applied slices around the finger which was swelling and hurting more and more.
“ทำไมแม่ไม่กลับมาเสียที” เธอพร่ำพูด	‘Why isn’t Mum back yet,’ she kept asking.
“เงียบนะ เงียบเดี๋ยวนี้ ถ้ายังขืนพูดมากอยู่จะปล่อยให้แมงป่องมันกัดให้ตายอยู่ตรงนี้แหละ”	‘Quiet. Stop it now. If you keep bab- bling, I’ll have the scorpionfly bite you to death, right here.’
นิ้วมือบวมเป่งเหมือนจะแตก เธอโกรธแม่	The finger swelled as if it was about to burst. She was angry with Mother.
“แม่ไปนอนกับพระหรือ” เธอถามพี่สาว	‘She’s gone to sleep with the monk, hasn’t she,’ she asked her sister.
	=
ฝนซาเม็ด เธอนอนอยู่ในห้อง อย่างปลอดภัย นิ้วมือยังคงบวมเป่ง ความปวดทุเลาลง ได้กลิ่นหัวหอมที่พอกอยู่บนนิ้วลอยมาจางๆ	The rain relented. She lay in the room in safety. Her finger was still very swollen. The pain had receded. The onion slices placed around her finger gave out a faint smell.
“ทำไมแม่ทำอย่างนี้นะ” เสียงพี่สาวต่อว่าแม่ในความมืด	‘Why do you behave like this?’ Her sister’s voice berated Mother in the dark.	In (this overheard) dialogue แม่ is no longer ‘Mother’ but ‘you’…
“แม่ไม่ได้ทำ” แม่ว่า	‘I didn’t do anything,’ Mother said.	…and ‘I’.
“ไม่มีใครเขาเชื่อแม่หรอก นังนันต์มันยังถามเลยว่าแม่ไปนอนกับพระหรือ”	‘Nobody believes you. The little one even asked if you’d gone to sleep with a monk.’	นังนันต์ (Ms Nan) is obviously the little girl’s name. Hence ‘the little one’ instead.
“แล้วแกก็คิดว่าแม่เป็นอย่างที่พวกเขาพูดกัน” แม่ย้อนเรียบๆ	‘And you think that I am like people say,’ Mother retorted evenly.
“แม่ทำตัวไม่ดี” พี่สาวร้องไห้ และเธอได้ยินเสียงถอนหายใจของแม่	‘You’re not behaving properly.’ Her sister was crying and she heard Mother sighing.
“แม่ไปคุยกับพระ พระท่านสอนแม่เกี่ยวกับธรรมะ” แม่พูดช้าๆ	‘I went to talk with the monk, he’s teaching me dharma,’ Mother said slowly.
เงียบกันไปครู่หนึ่ง พี่สาวก็พูดว่า “นังนันต์มันโดนแมงป่องกัดที่นิ้ว นั่งรออยู่ตั้งนาน”	They were both silent for a while. Then her sister said, ‘The little one’s been bitten on a finger by a scorpionfly. She waited for you a long time.’
เธอนอนนิ่งแกล้งทำเป็นหลับต่อ แม่จับมือเธอขึ้นไปดู สัมผัสจากมือของแม่อบอุ่นจนเธอรู้สึกว่าหายปวดเป็นปลิดทิ้ง	She lay still, pretending to sleep. Mother took her hand and raised it to have a look. The contact of Mother’s hand was so comforting she felt her pain vanish.
	=
แม่กลายเป็นที่นินทาของชาวบ้านอย่างสนุกปาก แต่แม่ไม่สนใจ	Mother had become the target of lively gossip among the villagers, but Mother didn’t pay attention.
“หน้าด้านล่ะสิ” ป้าแย้มพูด	‘See how brazen she is!’ Aunt Yaem said.
	=
“แม่ไม่ได้เป็นอย่างที่พวกเขาพูด” แม่พูดเท่านี้ ทุกครั้งแม่จะพูดเท่านี้ ไม่มีคำโต้เถียง ไม่มีคำอธิบาย เธอไม่เข้าใจแม่ เธอต้องการให้แม่ออกมาเถียง ออกมาสู้กับปากชาวบ้าน ออกมาบอกว่าแม่ไม่ได้นอนกับพระ หรือว่าแม่นอนกับพระจริงๆ	‘I’m not like they say,’ that’s all Mother would say. She never said a word more. No protest, no explanation. She didn’t understand Mother. She wanted Mother to come out and argue and fight the public rumour, come out and tell them she wasn’t sleeping with the monk or even say she was.
“ใครเขาจะเชื่อแม่” พี่สาวว่า แล้วแม่ก็เงียบไปเหมือนทุกๆ ครั้ง	‘Who’d believe you?’ her sister said and then Mother was silent as always.
หลวงพ่อที่ถูกกล่าวหาออกจากวัดไปแล้ว แม่บอกว่าท่านออกธุดงค์ แต่ชาวบ้านกลับพูดว่าถูกเจ้าอาวาสจับสึก เธอไม่รู้จะเชื่อใครดีเพราะเธอไม่เคยเห็นพระรูปนี้อีกเลยจนบัดนี้ อย่างไรก็ตาม แม่ก็ยังไม่พ้นคนนินทาอยู่นั่นเอง เธอเองก็ยังคลางแคลงใจแม่เสมอมา อดีตของแม่เป็นเหมือนเงาดำที่แอบแฝงอยู่ในจิตใจของเธอมาตลอด บางครั้งเธออยากจะหนีไปให้ไกลจากแม่ แต่เธอก็ยังไม่แน่ใจ	The Reverend in question had already left the temple. Mother told her he had gone on a pilgrimage, but the villagers claimed he had been disrobed by the abbot. She didn’t know whom to believe, because she had never seen that monk again. In any case, Mother still didn’t escape gossip. She herself remained suspicious of Mother. Mother’s past was like a black shadow hidden away in her heart all the time. Sometimes she wanted to flee far away from Mother, but she still wasn’t certain.
	=
“เธอควรจะกลับบ้านแต่เช้านะ” เขาพูดขณะที่ฝนเริ่มซาเม็ด	‘You should go back home early,’ he said when the rain began to abate.
“กินปาท่องโก๋เสร็จจะกลับ” เธอว่า	‘I’ll leave when I’ve finished the pa- thongko,’ she said.
“ง่วงหรือยัง” เขาถามแล้วหาวเสียงดัง	‘Sleepy yet?’ he asked and then yawn- ed loudly.
“ยัง”	‘Not yet.’
“ถ้าอย่างนั้นเรานอนก่อน” เขาพูด แล้วก็นอนพาดตัวขวางเตียงอยู่ในความมืด	‘In that case, I’ll sleep first,’ he said and then lay down and stretched across the bed in the dark.	In familiar language, เรา (we) is often used to mean ‘I’.
เมื่อคืนนี้เธอไม่ได้นอนทั้งคืน เขาลุกไปส่งผักตอนตีสี่ เธอก็ยังไม่หลับ กระทั่งเขากลับมาตอนหกโมงเช้าและส่งถุงน้ำเต้าหู้ร้อนๆ กับปาท่องโก๋ให้เธอ	Last night she hadn’t slept for the whole night. He had got up to dispatch the vegetables at four. She still wasn’t sleep- ing when he came back at six and handed her hot soymilk and pathongko.	Note the change of tense for a past action.
“ขอบใจ” เธอพูด ขอบตาเขียวคล้ำ เขาเดินเข้ามาถอดเสื้อกล้ามพาดไว้ที่ปลายเตียง เธอเทน้ำเต้าหู้ใส่ชามและฉีกปาท่องโก๋ใส่ เขามองเธอแล้วหัวเราะ	‘Thanks,’ she said, with rings under her eyes. He had walked over and taken off his vest and folded it at the foot of the bed. She had poured the soymilk in a plate and torn the pathongko into pieces she dunked in the soymilk. He had looked at her and then laughed.
	=
ชาวบ้านเริ่มมีเรื่องใหม่พูดกันสนุกปาก พวกเขาพูดว่า “ลูกสาวคนเล็กของใยแก้วมันดอกทองเหมือนแม่มัน”	The villagers began to have a new story on which to exercise their verve. They said, ‘Kaeo’s younger daughter is as much of a hussy as her mother.’	ดอกทอง (‘golden flower’) is one of those abusive, rather old-fashioned words with plenty of translations to choose from: harlot, hussy, strumpet, slut…
พี่สาวเรียกเธอไปถามด้วยใบหน้าถมึงทึง ต่อหน้าแม่ที่ยืนเงียบสงบเหมือนคนไม่มีปากเสียง	Her sister called her up and questioned her with a dour face in front of Mother who stood silent as if deprived of a voice.
“หนูไม่มีอะไรจะพูด” เธอยืนกอดอก ลอยหน้า	‘I have nothing to say.’ She stood hug- ging her chest and shaking her head.
“แต่แกต้องพูด” พี่สาวเสียงแข็ง	‘But you must speak.’ Her sister’s voice was harsh.
“ก็ได้…” เธอแบะปาก “หนูไม่ได้เป็นอย่างที่ชาวบ้านพูด … เชื่อไหมล่ะ”	‘All right…’ She opened her mouth. ‘I’m not like they say … Do you believe me?’
“ไม่มีใครที่ไหนเขาเชื่อหรอก ว่าหญิงกับชายอยู่กันสองต่อสองทั้งคืน จะมีอะไรเหลือรอด กลับมา” พี่สาวพูด	‘Nobody will ever believe that a boy and a girl alone all night haven’t been up to no good,’ her sister said.
เธอไม่ได้เถียงสักคำ สิ่งที่พี่สาวพูดก็ถูกแต่ไม่ใช่ถูกทั้งหมด กฎเกณฑ์อย่างเดียวกันจะนำมาใช้ประเมินหัวใจของคนทุกคนไม่ได้ เธออยู่นอกเหนือกฎ- เกณฑ์นั้น แล้วแม่ล่ะ เธอรู้สึกตื่นเต้น	She didn’t utter a word in denial. What her sister said was true but it wasn’t entirely true. You couldn’t use the same rule to measure the heart of everyone. She was above that rule. Then what about Mother? She felt curious.	เธอรู้สึกตื่นเต้น: literally, ‘she felt excited’. With that word, the author is tipping her hand. Editorial decision to change it to ‘curious’.
เขาไม่เคยล่วงเกินเธอ นอกจากพูดคุย คุยเรื่องไปส่งผัก เขาบอกว่าอยากมานอนที่นี่ก็มาซิ มีที่ให้นอน เป็นปีมาแล้วกระมัง แต่จนป่านนี้ทั้งเธอและเขาก็ยังไม่มีใคร “เสร็จ” ใครอย่างที่ชาวบ้านพูด	He had never molested her, only talked, talked about sending the greens to the market. He had told her if you want to come and sleep here, feel free, there’s a bed to sleep on. It must have been a year already but so far nothing had happened between her and him as the villagers said.
“ห้ามแกไปบ้านนั้นอีก จำไว้” พี่สาวสั่งเสียงกร้าว	‘I forbid you to go to that house again, and don’t you forget it,’ her sister ordered with a harsh voice.
เธอหัวเราะ ส่ายหน้า	She laughed, shook her head.
“หมายความว่า…” พี่สาวจ้องหน้าเหมือนอยากฉีกเธอเป็นชิ้นๆ	‘Meaning that…’ Her sister glared at her as if she meant to tear her to pieces.
“หนูไม่เคยดอกทอง” เธอยื่นหน้าเข้ามาใกล้พี่สาว บอกไม่ถูกเหมือนกันว่าเธอทำอย่างนั้นเพื่ออะไร เพื่อประชดชีวิตหรือทด- ลองเล่นกับชีวิต เธอรู้ผู้หญิงดีๆ ไม่มีใครเขาทำตัวล่อแหลมกับชีวิตอย่างนี้หรอก พี่สาวจ้องมองหน้าด้วยความโกรธ แม่ยืนนิ่งเงียบ เธออยากให้แม่พูดบ้าง แต่แม่กลับไม่พูดอะไร	‘I’m not a hussy.’ She stood facing her sister at close quarters. She couldn’t say either why she acted like that: to spite life or to try to play with life? She knew that good girls never behaved perilously with life in this way. Her sister stared at her, fuming. Mother was still silent. She want- ed Mother to say something, but Mother wasn’t saying a word.
ด้วยความโกรธ พี่สาวถลันพรวดเข้ามา จิกผมกลางศีรษะและตบฉาดก่อนจะผลักเธอจนหน้าหงาย เธอยกมือขึ้นเสยผม เจ็บจนชา	In anger, her sister rushed at her, pulled the hair on the top of her head, slapped her in the face and pushed her until her head flipped back. She raised her hands to rake her hair, dumb with pain.
“พี่เชื่อที่หนูพูดไหม” เธอถาม น้ำตานองหน้า	‘Do you believe what I say,’ she asked, tears flowing down her face.
“ไม่” พี่สาวกัดฟันกรอด	‘No!’ Her sister clenched her teeth.
“เฮอะ!” เธอสะบัดหน้าและหันไปทางแม่ที่ยืนนิ่งเหมือนรูปปั้น “แม่ก็เหมือนกันใช่ไหม เรามันก็ไม่แตกต่างกันเท่าไหร่” เธอทึ้งผมตัวเอง หน้าตาบูดเบี้ยว	‘Huh!’ She shook her head and turned towards Mother who stood still like a statue. ‘And the same goes for you, Mother, right? We’re not so different.’ She pulled on her own hair, sour-faced.
แม่ยังคงยืนนิ่ง แล้วแม่ก็พูดออกมาว่า “แม่เชื่อว่าแกบริสุทธิ์” แล้วแม่ก็เงียบอีก ดวงตาของแม่บ่งบอกแววเชื่อมั่น	Mother stood still and then she spoke and said, ‘I believe you are innocent.’ Then Mother was silent again. Her eyes brimmed with confidence.
แม่เชื่อเธอ อะไรทำให้แม่เชื่อ เธอเองไม่เคยเชื่อแม่เลยสักครั้ง … นานถึงสิบสามปีที่เธอหลับตาลงเห็นแต่หมอกขาว เห็นแม่ เห็นวัด เห็นแมงป่อง เธอเกลียดมัน	Mother believed her. What made Mother believe? She herself had never believed Mother, not even once … all of thirteen years that she had closed her eyes and seen nothing but white fog, seen Mother, seen the temple, seen the scorpionfly. She hated it.
ทำไมแม่ถึงเชื่อเธอ	Why did Mother believe her?
“แม่โกหก” เธอพูด	‘You’re lying,’ she said.
“แม่ไม่ได้โกหก แม่ไม่เคยโกหก” เธอเห็นน้ำตาของแม่ “แม่เชื่อเพราะแกบอกแม่ว่าแกไม่ได้เป็นอย่างที่พวกเขาว่า” แม่มองเธออย่างเชื่อมั่น “แม่เองก็อธิบายไม่ถูกเหมือนกัน” แม่พูดเบาๆ ทำให้เธอเข้าใจแจ่มแจ้ง	‘I’m not lying. I’ve never lied.’ She saw Mother’s tears. ‘I believe you because you told me you were not like those people said.’ Mother looked at her with confidence. ‘I myself can’t explain why exactly.’ Mother spoke in a low voice. Why did she understand so plainly?
เธอเข้าใจแล้วว่าเรื่องวันนี้หรือเรื่องในอดีต บางครั้งก็ไม่จำเป็นจะต้องมานั่งอธิบายให้ใครฟัง เพราะไม่มีประโยชน์ อดีตที่ผ่านมาของแม่ก็เช่นกัน ไม่มีใครรู้ดีไปกว่าตัวของแม่เอง และไม่มีใครสามารถจะเข้าใจเรื่องบางเรื่องที่แปลกออกไปจากครรลองได้เท่ากับคนที่เคยตกอยู่ในสภาพเดียวกัน	She understood now that, about the story today and the story in the past, sometimes no explanation is necessary, because it would be pointless. What had happened to Mother in the past was the same. Nobody knew better than Mother herself, and nobody was able to under- stand stories that strayed from social convention as well as those that found themselves in the same predicament.
“แม่” เธอเรียก	‘Mother,’ she called.
“อะไรหรือ”	‘What is it?’
“ไปกินข้าวเถอะ หนูจะกินข้าวกับแม่” เธอยิ้ม	‘Let’s eat. I’ll eat with you.’ She smiled.
	‘Ngao Dam’ in Chor Karrakeit 13, 1983
=	=
	Saowaree (Saowaree Yemla-or) is a nurse in a district hospital in Ratchaburi province, where she was born. Two of her collections of short stories were short-listed for the SEA Write Award. Previously published here: ‘Love’s last lesson’.	.